Wat kunnen we leren van eerdere gebiedsgerichte aanpakken en welke nieuwe varianten zie je ontstaan? Daniëlle Harkes, manager van het Kenniscentrum Wonen-Zorg en Netty van Triest, senior projectleider van Platform31 schetsen in een artikel in het Magazine Ruimte en Wonen, wat er nodig is om te komen tot inclusieve wijken en dorpen.
Zorgcoöperatie Austerlitz Zorgt als voorbeeld
In 2012 is in het dorp Austerlitz de zorgcoöperatie Austerlitz Zorgt opgericht. De coöperatie heeft tot doel het voor de oudere inwoners van Austerlitz mogelijk te maken zo lang mogelijk zo zelfstandig mogelijk in het dorp te blijven wonen. De coöperatie organiseert de nodige steun, zorg en hulp voor ouderen en andere zorgbehoeftigen in het dorp. Austerlitz lijkt een mooi staaltje te zijn van wat we een ‘inclusief dorp’ zouden kunnen noemen.
Definities van inclusief
Het mooiste plaatje over wat 'inclusief' betekent, presenteert de commissie Toekomst Beschermd Wonen in 2017. Volgens de commissie betekent inclusief dat je het recht van mensen erkent om, ondanks beperkingen zoals psychiatrische aandoeningen, in een eigen huis onderdeel uit te blijven maken van het normale leven. De rijksbouwmeester Floris Alkemade definieert inclusieve wijken simpelweg als woongebieden geschikt voor iedereen. De vraag is vervolgens aan welke eisen moet zo’n gebied dan voldoen om mensen met lichamelijke, verstandelijke en psychische beperkingen zelfstandig te laten wonen? De zoektocht naar het antwoord op deze vraag is niet nieuw.
Ontwikkeling alternatieve woonvormen
Afgelopen decennia zijn allerlei woonvormen gebouwd als alternatief voor het verzorgings-, verpleeghuis of andere intramurale voorziening voor verstandelijk beperkte of GGZ-doelgroepen. De zorgunit veranderde vaak in een twee- of driekamerwoning en het standaard-zorgpakket werd 'zorg op maat'. Deze vorm van extramuralisering naar woonzorgprojecten had grote voordelen: door de clustering van woningen kon voldoende schaalgrootte worden bereikt voor de 24-uursaanwezigheid van personeel en voor diensten als een restaurant. Ook vormen de bewoners met elkaar een woongemeenschap met ondersteunend personeel in een beschermde woonomgeving.
Gebiedsgerichte aanpak
Niet iedereen kon of wilde verhuizen naar zo’n gebouw en daarom richtten initiatiefnemers zich vervolgens op de gebiedsgerichte aanpak. Kon in plaats van een clustering van wonen, welzijn en zorg in één pand, dezelfde voorzieningen in een gebied worden geboden? Al in 1995 buigt een groep architecten zich over die vraag en ontwikkelt een ruimtelijk scenario. De woonzorgzone doet zijn intrede.
Download het hele artikel van Ruimte en Wonen 'Van gebouw naar gebied. Aan de slag met inclusieve wijken en dorpen' (pdf)